خلاصه جنگ

توان نظامی عراق ، امر مبهمی نبود که ایران در ارزیابی‌های نظامی خود از آن غافل شده‌باشد؛ ولی توجه به یک امر مهم ضروری است و آن اینکه هم‌زمان با تحولاتی که با پیروزی‌های ایران در جبهه‌های جنگ حاصل شد - و بیشتر از خسارتی که ایران به ارتش عراق وارد کرد - نظام جهانی به تجهیز و تقویت عراق پرداخت. به عنوان مثال، پس از آن که آشکار شد عراق توان پیشروی در خاک ایران را ندارد، فرانسه در بهمن ۱۳۵۹ اقدام به فروش هواپیماهای میراژ به عراق کرد. هم‌چنین پس از آن که توان نظامی ایران در طراحی عملیات خیبر مشخص شد، سلاح‌های شیمیایی در حد گسترده به عراق فروخته شد و برای فشار بیشتر بر ایران و تهدید جریان فروش نفت و محدود ساختن منابع ارزی ایران، فرانسه هواپیماهای سوپراتاندارد و موشک اگزوسه را به عراق فروخت. این روند پس از عملیات بدر با فروش میگ ۲۵ از طرف شوروی ادامه یافت و پس از عملیات کربلای پنج، سلاح‌های شیمیایی با کیفیت بهتر هم‌چون سیانور به عراق داده‌شد. در سال ۱۳۶۶ نیز با ایجاد تغییراتی در برد موشک‌های اسکاد-بی، عراق توانست تهران و شهرهای دورتر را هدف قرار دهد. در حقیقت، تحولات نظامی عراق از توان داخلی آن کشور ناشی نمی‌شد بلکه قدرت‌های بزرگ، اصلی‌ترین عامل در تجهیز و تقویت عراق بودند و این امری نبود که به آسانی قابل پیش‌بینی و مقابله باشد.

همچنین کشورهای عرب خاورمیانه نیز با اعطای وامهای کلان و کمکهای مالی بلاعوض، عراق را در خرید تجهیزات نظامی پیشرفته یاری می‌دادند. به عنوام مثال تنها در سال ۱۹۸۱ کمکهای مالی ۴ کشور کویت، عربستان سعودی، امارات عربی متحده و قطر بالغ بر ۱۱٬۵۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ دلار برآورد شده‌است.

جنگ تحمیلی علیه ایران ۲۸۸۷ روز به طول انجامید که طی آن ۱۰۰۰ روز نبرد فعال صورت گرفت که ۷۹۳ روز حمله از سوی رزمندگان ایرانی بود و ۲۰۷ روز از سوی ارتش عراق.

مقاومت نیروهای ایرانی که منجر به طولانی شدن جنگ شد سبب شد تا ذخایر ارزی عراق که در ابتدای جنگ، حدود ۳۰ میلیارد دلار بود، پس از شکست در عملیات بیت‌المقدس و فتح خرمشهر به صفر برسد و پس از پایان جنگ، این کشور بیش از ۷۰ میلیارد دلار بدهی داشته باشد.

بر اساس آمارهای بین‌المللی، جنگ عراق و ایران ۶۲۷ میلیارد دلار هزینه برای دولت ایران و ۵۶۱ میلیارد دلار هزینه برای دولت عراق به همراه داشت. همچنین هزینه بازسازی خرابی‌های ناشی از جنگ برای ایران ۶۴۴ و برای عراق ۴۵۲ میلیارد دلار برآورد می‌شود. بر همین اساس در طول این جنگ ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ انسان کشته و زخمی شدند که از این میان ۲۶۲٬۰۰۰ ایرانی و ۱۰۵٬۰۰۰ عراقی کشته شده‌اند.

تلفات این جنگ براساس آمار رسمی ایران، جنگ تحمیلی ۲۱۳٬۰۰۰ ایرانی کشته و ۳۳۵٬۰۰۰ ایرانی معلول و ۴۲٫۶۱۸ اسیر و ۷۰۰۰ مفقود الاثر و ۱۰۰۰ میلیارد دلار خسارت بر جامعه ایران وارد کرده‌است. جنگ عراق و ایران، بعد از جنگ ویتنام که ۱۵ سال به طول انجامید، دومین جنگ طولانی قرن بیستم بود(جنگ جهانی اول ۴ سال و جنگ جهانی دوم ۶ سال به طول انجامید) مدافعان ایرانی برای دفاع از خرمشهر ۳۵ روز جنگیدند. در حالی که در بازپس گیری خرمشهر، ایران ۲ روزه موفق شد.

2-3 دوران دفاع مقدس

به نقل از دانش نامه ویکی پدیا ، جنگ عراق با ایران که در ایران با نام‌های دفاع مقدس، جنگ تحمیلی، و جنگ هشت‌ساله، و نزد اعراب با نام‌های قادسیه صدام و جنگ اول خلیج فارس (به عربی: قادسيّة صدّام، حرب الخليج الأولی) شناخته می‌شود، جنگی است که از شهریور۱۳۵۹ تا مرداد۱۳۶۷ میان نیروهای مسلح دو کشور ایران و عراق جریان داشت. جنگ ۸ساله عراق علیه ایران یکی از فاجعه‌های تاریخ بشری در قرن بیستم، و پس از جنگ ویتنام و بالاتر از جنگ جهانی اول، دومین جنگ طولانی قرن بیستم بوده‌است. این جنگ با آتش‌بس موقت میان عراق و ایران پایان یافت. این آتش‌بس تا امروز از جانب طرفین شکسته نشده و هنوز پابرجاست.شورای امنیت در تاریخ ۱۸ آذر۱۳۷۰ مصادف با ۹ دسامبر۱۹۹۱ طی گزارشی که از جانب دبیرکل وقت سازمان ملل متحد دریافت کرده بود، عراق را به عنوان متجاوز جنگ معرفی کرد. این شورا همچنین عراق را موظف به پرداخت غرامت جنگ به ایران نمود.

در این جنگ ارتش عراق به طور گسترده از جنگ‌افزارهای شیمیایی علیه کردهای عراقی و مردم و نظامیان ایران استفاده کرد. با این وجود جامعه جهانی هیچ‌گاه نتوانست اجماعی برای محکوم کردن این جنایت جنگی از سوی عراق ترتیب دهد. در طول جنگ، ارتش عراق با استفاده از سلاح‌های شیمیایی حدود ۱۰۰٬۰۰۰ مرد، زن و کودک را به قتل رساند.

جیمز بیل[1]، کارشناس و تحلیلگر امریکایی مسائل سیاسی خاورمیانه و خلیج فارس معتقد است دلیل اصلی شروع جنگ و مناقشات سیاسی قبل از آن را به طور کلی می‌توان در « تسلط یافتن بر خلیج فارس» دانست. صدام می‌خواست از طریق تسلط یافتن بر قدرت اسبق منطقه، خود را به عنوان ژاندارم جدید این منطقه استراتژیک معرفی کند و از این طریق امتیازات سیاسی و اقتصادی فراوانی از کشورهای ثروتمند منطقه کسب کند.

کارشناسان سیاسی دلایل دیگری را نیز در علت وقوع این جنگ موثر می‌دانند که همگی به نوعی بخشی از انگیزه اصلی ذکر شده را تشکیل می‌دهند. برخی از این موارد به شرح زیر است:

1.      اندیشه ی جداسازی خوزستان از ایران

اندیشه ی جداسازی استان خوزستان و الحاق آن به خاک عراق یکی از دلایل مهم این جنگ بود ^.به ویژه اینکه شورش عرب‌های بعثی مخالف انقلاب در خوزستان با شکست رو به رو شده بود. پس دولت عربگرایحزب بعث عراق خود دست به کار شد و در این راستا جنگ خود را نیز جنگ قادسیه دوم نام نهاد. قابل ذکر است که بیشتر کشورهای عرب - به جز چندی چون سوریه و لیبی- از رژیم صدام در این جنگ پشتیبانی کردند. عراق و ایران در سال ۱۹۷۵ در الجزایر، معاهده‌هایی در زمینه تعیین خطوط مرزی، بویژه در مورد اروندرود که مرز مشترک دو کشور را تشکیل می‌دهد امضا کردند. صدام حسین پس از پیروزی انقلاب ۵۷ در ایران و به نشانه بی اعتبار دانستن این معاهده، متن آن را در مقابل دوربین تلویزیون عراق پاره کرد و دستور حمله به ایران را صادر کرد. صدام حسین در مصاحبه با مجله آلمانی اشپیگل اذعان کرد که نظام بعثی از همان ابتدای انعقاد قرارداد مرزی۱۹۷۵ در زمان شاه خود را مغبون می‌دیده است.

سفیر عراق در لبنان در مصاحبه با روزنامه النّهار گفته بود :

بهبود شرایط با ایران منوط به تحقق ۳ شرط اصلی است:۱- تجدیدنظر درعهدنامه۱۹۷۵ الجزایر درباره اروند رود ۲- اعطای خودمختاری به عشایر کرد و بلوچ و عرب۳- خروج نیروهای نظامی ایران ازجزایرسه گانه مورد مناقشهو سراسر خلیج فارس

از اردیبهشت ۱۳۵۹ بر تعداد زد و خوردهای مرزی و دامنه آن افزوده شد و ارتش عراق با نبردهای پراکنده و تقریباً روزانه، ارتش ایران را در چند جبهه، در کردستان (مبارزه با کومله و حزب دموکرات کردستان ایران) و در خوزستان (شورش حزب خلق عرب)، و مبارزه با سران عشایر در مرزهای عراق مشغول نگاه می‌داشت .

تضعیف ساختار ارتش

برخی کارشناسان معتقد بودند که چون رژیم پهلوی تنها از جنبه نظامی بر سایر کشورهای خلیج فارس برتری داشت، پس با از میان برداشته شدن قدرت نظامی که مهمترین رکن این رژیم را تشکیل می‌داد و به طبع آن تضعیف قدرت کشور، دیگر دلیلی برای تبعیت و به رسمیت شمردن حقوق بین‌المللی این کشور وجود ندارد.

گروهی نیز اعتقاد داشتند که پس از انقلاب ایران و در پی فرار یا اعدام سران ارتش شاهنشاهی و هرج و مرج ناشی از عدم وجود نیروی کارآزموده و همچنین ترور شخصیت‌های وفادار به انقلاب (همچون امیرسپهبد قرنی ) که توسط گروه‌های مخالف انقلاب انجام شد، ساختار ارتش عملاً از هم پاشید.

در این بین سپاه پاسداران نیز نیرویی تازه‌تاسیس و بی‌تجربه بود و امکانات و توانایی لازم برای جنگ را نداشت. فرماندهان رده بالای سپاه را غالباً جوانان ۲۰ تا ۳۰ ساله تشکیل می‌دادند که از اصول کلاسیک رزم بی اطلاع بودند.

2.      تصور صدام مبنی بر حمله نزدیک‌هنگام آمریکا به ایران

شکست آمریکا در عملیات نظامی طبس، صدام حسین را به این فکر انداخت که آمریکا برای جبران آن شکست، حمله ی مجددی راعلیه نظام جمهوری اسلامی اجرا می‌کند و در نتیجه در جنگ میان عراق و ایران دخالت مستقیم می‌کند. یکی از نشانه‌های این اقدام، استقرار ناو هواپیمابر - یو اس‌اس کیتی هاوک [2]- در خلیج فارس و ورود ۶۰۰۰ چترباز آمریکایی در پایگاه نظامی - ‌ای - در بحرین درست چند هفته قبل از آغاز تهاجم عراق بوده‌است.

لازم به ذکر است که سه ماه پس از آغاز تجاوز و زمین گیرشدن ارتش عراق در ایران، ماسکی (وزیر امور خارجه وقت امریکا ) اعلام کرد:

« آمریکا با تجزیه ایران مخالف است».

بدین ترتیب عراقی‌ها که خود را تحقیر شده می‌دیدند، در حین سفر طارق عزیز به فرانسه، خبر ملاقات محرمانه صدام حسین و برژینسکی را که در ژوئن ۱۹۸۰، در حین سفر برژینسکی به کویت، در مرز دو کشور انجام شده بود را در مجله فیگارو منتشر کردند. عراقیها مدعی‌اند که صدام در این ملاقات از برژینسکی قول حمایت گسترده و مستقیم نظامی آمریکا را گرفته بود.

محسن رضایی از اعضای اصلی شورای عالی دفاع و فرمانده سپاه پاسداران در زمان جنگ عراق علیه ایران معتقد است که آمریکا ، صدام حسین را در مورد حمله مستقیم به ایران فریب داده‌است. هدف اصلی آمریکا بگفته ی ایشان از به‌راه انداختن جنگ علیه ایران، نه تسخیر خاک ایران توسط عراق؛ بلکه تسخیر خاک ایران توسط ارتش آمریکا بود. آمریکا تصور می‌کرد که با حمله عراق به ایران و ناتوانی نظام جدید حکومتی ایران در دفاع از مرزهای کشور، درخواست ایران از ارتش آمریکا برای دخالت در جنگ و بیرون‌راندن ارتش عراق رخدادی حتمی است. بدین ترتیب بعد از درخواست ایران از آمریکا، ارتش آمریکا نیروهایش را در ایران مستقر می‌کند و پس از بیرون‌راندن ارتش عراق، با کمک فشار سیاسی و نظامی نیروهای مستقر در ایران، قدرت رهبری را بدست گرفته و نظام جمهوری اسلامی را طبق معیارها و نیاز خود تغییر جهت داده و مدیریت می‌کند.

عراق در ۲۹ شهریور۱۳۵۹ (۲۲ سپتامبر۱۹۸۰) با هدف براندازی جمهوری اسلامی ایران، حمله به ایران را آغاز کرد. نیروهای عراقی به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده بودند که نواحی بزرگی از غرب ایران را اشغال کنند. عراقی‌ها بمب گذاری، مین گذاری، عملیات نامنظم و تجاوزهای مرزی شان را خیلی زودتر از آن چه شروع جنگ دانسته می‌شود، شروع کردند.

عراق با تقلید از استراتژی نظامی اسرائیل در حمله برق آسا و کوبنده هوایی به فرودگاهها و هواپیماهای مصر، سوریه و اردن در جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل و نتایج چشمگیر آن، خواست که همان نتایج را اینبار برای خود رقم بزند.

روز ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ راس ساعت ۱۲ به وقت بغداد، مرکز فرماندهی جنگ در عراق دستور پرواز ۱۹۲ بمب افکن و جنگنده را برای حمله هوایی به فرودگاه‌های ایران صادر کرد. بیست دقیقه بعد، عدنان خیرالله وزیر دفاع عراق در گزارشی این موضوع را به صدام حسین اعلام کرد. به این ترتیب جنگ هوایی بین عراق و ایران آغاز شد.

نیروی هوایی عراق در بعد از ظهر همان روز به پایگاه‌های نیروی هوایی ایران حمله کرد. حملات هوایی عراق به این صورت بود:

• ساعت یک و چهل و پنج دقیقه بعد از ظهر توسط ۶ میگ به فرودگاه اهواز،
• ساعت دو و دوازده دقیقه بعد از ظهر با ۴ میگ به فرودگاه مهرآباد تهران،
• ساعت دو و چهل پنج دقیقه به پایگاه نوژه،
• ساعت چهارده و سی دقیقه با ۳ میگ به فرودگاه سنندج و مرکز سپاه،
• با ۸ میگ به فرودگاه تبریز، پالایشگاه و نیروگاه و نیز با حمله چند میگ به اسلام آباد و کرمانشاه و اصفهان.

همزمان با آغاز عملیات هوایی، نیروی زمینی عراق از سه جبهه و در هر جبهه با یک سپاه یورش زمینی خود را آغاز کرد. سپاه اول از جبهه شمالی، سپاه دوم از جبهه میانی و سپاه سوم از جبهه جنوبی پیشروی خود را آغاز کردند؛ این درحالی بود که فرماندهان جنگ در ایران به فکر از دست دادن زمین در ازای گرفتن زمان بودند. با اینحال مردم مناطق مرزی در حرکتی خودجوش و با کمک روحیه بالا، با دادن تلفات سنگین و با تجهیزات نظامی ناچیز همچون تفنگ ام۱ گاراند جلوی پیشروی سریع ارتش عراق را گرفتند.

سید علی خامنه‌ای نماینده امام خمینی (ره) در ارتش در پیام رادیویی اعلام کرد:

« دولت دست نشانده و مزدور عراق تجاوز هوایی را به حریم جمهوری اسلامیایران آغازکرد و به چند پایگاه هوایی حمله نموده‌است. ما تاکنون نخواسته بودیم حملهکنیم اما ارتش جمهوری اسلامی تجاوز این بعثی‌های دست نشانده را تحمل نمی‌کند و درستلخی به صدام خواهد داد. »

ایران موفق شد ۵ فروند از هواپیماهای عراقی را که در این روز عملیات انجام داده بودند سرنگون سازد. یکی از خلبانان عراقی که موفق شد به وسیله اجکشن جان خود را نجات دهد مصری بوده‌است. خلبانان نیروی هوایی ایران نیز به فاصله دو ساعت پس از بمباران عراقی‌ها، توانستند در ساعت ۴ بعد از ظهر روز ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ با هواپیماهای اف4 به پایگاه‌های الرشید در جنوب بغداد و شعیبه در داخل خاک عراق و نزدیک مرز آن کشور حمله کنند و خسارات عمده به این دو پایگاه وارد آورند. فردای آن روز یعنی در روز یکم مهرماه ۱۳۵۹، خلبانان نیروی هوایی ایران پس از خواندن دسته جمعی سرود «ای ایران» در باشگاه افسران نیروی هوایی تهران با ۱۴۰ فروند هواپیمای بمب‌افکن به پرواز درآمدند و به پایگاه‌های هوایی و مراکز ارتباط و رادار نیروی هوایی عراق حمله نمودند. در آسمان نیز درگیری‌هایی بین هواپیماهای دفاع هوایی ایران و هواپیماهای عراقی به وقوع پیوست و چند هواپیمای میگ عراقی سرنگون شدند. عملیات روز یکم مهرماه، که در نیروی هوایی ایران عملیات کمان ۹۹ نام داشت و در آن ۲۰۰ پرواز در یک روز توسط خلبانان نیروی هوایی ایران انجام گردید.

در روز پنجشنبه و جمعه ۳ و ۴ مهر ۱۳۵۹، ۵۹ فروند هواپیمای نیروی هوایی ایران مواضع مهم نظامی و برخی تأسیسات نفتی عراق را منهدم کردند. در همین دو روز، ۴۱ فروند از میگ‌های عراقی توسط پدافند هوایی ایران سرنگون شدند.

نیروی هوایی عراق به خاطر نگرانی از نابودی بیشتر هواپیماهایش در زمین، ناگزیر شد تعداد زیادی از هواپیماهای خود را به فرودگاه «الولید» نزدیک اردن منتقل کند تا از برد هواپیماهای شکاری نیروی هوایی ایران در امان باشند. هواپیماهای شناسایی نیروی هوایی ایران، این عملیات را تعقیب نمودند و خلبانان ایرانی توانستند با انجام عملیات سوخت گیری در هوا خود را به پایگاه «الولید» برسانند و در آنجا تعداد زیادی از هواپیماهای عراقی را در زمین منهدم نمایند. این حمله به عملیات اچ3 در تاریخ نظامی ایران ثبت شده‌است.

   مقدمه

بی شک پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و شکست استکبار جهانی و در راس آن آمریکا ، تعادل و توازن قوا در منطقه به ضرر استکبار بر هم زد. بنا بر این تحریک عوامل استکبار در منطقه و تجهیز و مسلح کردن آن برای مهار انقلاب و از بین بردن آن امر طبیعی بود (مرکز اسناد پژوهش های دفاع مقدس نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ، 1384 ، 9) .

در روز 31 شهریور ماه 1359 ، تهاجم وسیع و سراسری ارتش بعث عراق ، به سرزمین جمهوری اسلامی ایران آغاز شد. هجومی که منجر به یکی از طولانی ترین ، خون بار ترین و ویران گر ترین جنگ های دنیا پس از پایان جنگ جهانی دوم و همچنین یکی از دردناک ترین ، غم انگیز ترین و در عین حال افتخار آمیز ترین حماسه های تاریخ میهن عزیز ما شد (مرکز اسناد پژوهش های دفاع مقدس نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ، 1384 ، 15) .

در اغلب نقاط دنیا ، نسبت به جنگ هایی که کشورشان درگیر آنها شده است ، نگاه ویژه و خاصی دارند. و همواره حوادث جنگ های خود را با افتخار و در قالب های مختلف مطرح و ارائه می نمایند. هنوز هم در اروپا پیرامون حوادث جنگ های جهانی اول و دوم ، فیلم ها ، کتابها و مستندات مختلفی ساخته می شود و اغلب این تولیدات با استقبال نیز مواجه می شود . حوادثی که اگر چه از غنا و محتوای قابل توجهی نیز برخوردار نبوده اند، لیکن با سرمایه گذاری وسیع و تلفیق هنر و رسانه ، در قالب نمایش های عظیم و درخور ، منعکس می گردند. در حالی که در دوره هشت ساله جنگ تحمیلی ، شاهد فداکاری ها و رشادت های بی بدیل و حماسی جوانان کشور مان در مواجهه با تهاجم عراق که کاملا توسط غرب تجهیز شده بود، بودیم اما متاسفانه به زعم اغلب صاحب نظران و کارشناسان این حوزه ، آن طور که باید نتوانستیم این وقایا را منعکس سازیم .

آن چه در این تحقیق دنبال می کنیم ، منعکس ساختن بخشی از تاثیراتی است که دفاع مقدس و ارزشهاو حوادث آن ، بر نسلهای جوانتر کشور داشته است.

 بیان مساله و ضرورت تحقیق 

دوره دفاع مقدس و جنگ تحمیلی را اغلب با واژه مقدس و در قالب عبارت" دوره دفاع مقدس" مطرح می سازند. دلیل این امر این است که در این جنگ ،  بر خلاف اغلب جنگ های معاصر ، آن چه بیش از همه نمود پیدا میکند ، معنویات و عوامل اعتقادی است.

تمام کارشناسان اذعان دارند که قدرت نظامی ایران و عراق در طول هشت سال جنگ تحمیلی ، به هیچ عنوان برابر نبوده است . عراق همواره از قدرت نظامی و تجهیزات جنگی بسیار بیشتری برخوردار بوده است و از لحاظ منطقی و بر اساس قواعد جنگ های کلاسیک ، ایران شانس بسیار کمی در مهار تهاجمات عراق داشته است .

دانش نامه بین المللی ویکی پدیا[1] عدم توازن قوا در میان ارتش های دو کشور را به این شرح بیان می دارد : « قدرت نظامی عراق و ایران از آغاز جنگ در سال ۱۹۸۰ میلادی تا پایان جنگ در سال ۱۹۸۷ هیچگاه با یکدیگر یکسان نبود. حمایت تمامی کشورهای عربی بجز سوریه از رژیم بعث عراق و حمایت مالی و تسلیحاتی بسیاری از کشورهای جهان از رژیم بعث عراق، تفاوت نابرابری قدرت نظامی میان دو کشور را به خوبی نمایان می‌کند. جدول زیر، نمودار قدرت نظامی دو کشور را در آغاز و پایان جنگ نشان می‌دهد که توسط مجله اکونومیست منتشر شد :

جدول شماره 1-1 : عدم توازن قوای نظامی ارتش ایران و عراق، در ابتدا و انتهای جنگ

همانطور که مشاهده می کنید حتی در اواخر جنگ که بسیاری از تجهیزات عراق توسط نیروهای ایران منهدم گردیده بود ، به دلیل حمایت کشور های غربی و عربی ، ارتش عراق به انواع سلاح های به روز و جدید مجهز شده بود  و میزان تجهیزاتش ، حتی به مراتب بیشتر از اوایل جنگ گزارش شده است در حالی که تجهیزات ایران به شدت نزول کرده بود .

این عدم توازن در قوای نظامی ، نشان می دهد که آنچه سبب شد ایران بتواند مقتدرانه از خاک خود دفاع نماید ، عوامل و تجهیزات فیزیکی و نظامی نبوده است. روحیه جهاد ، ولایت پذیری ، فداکاری و ایثار و بسیاری از ارزشها و اعتقادات سبب شده که کشور بتواند در برابر این تهاجم عظیم ایستادگی نماید . به همین دلیل است که به جرات می توان گفت که قوای ایران بیشتر از آنکه به تجهیزات نظامی وابسته باشد به مسائل و نیروهای معنوی و روانی تجهیز بوده است. به همین خاطر است که از واژه مقدس در بیان جنگ هشت ساله استفاده می شود .

بنا بر این تاثیرات جنگ هشت ساله ،  به دلیل برخورداری از حماسه سازی ها، فداکاری ها ، بصیرت و روحیه ولایت پذیری جوانان و رزمندگان ، مستمر بوده و به راحتی می توان این تاثیرات را بر نسل های بعدی انقلاب نیز مشاهده نمود . در این تحقیق درصددیم تا این عوامل را مورد بررسی قرار داده و تاثیرات کنونی متاثر از دوره دفاع مقدس را در زمان حال مورد ارزیابی قرار دهیم و به این سوال پاسخ دهیم که دوره دفاع مقدس چه تاثیراتی در زمینه های مختلف بر نسل های سوم و چهارم انقلاب داشته است.